Ngày 31/7/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1643/QĐ-TTg phê duyệt phương án cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương (“Quyết Định 1643”). Một trong các nội dung đáng chú ý của Quyết Định 1643 đó là việc cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động mua bán hàng hóa và các hoạt động liên quan trực tiếp đến mua bán hàng hóa của nhà đầu tư nước ngoài, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, hiện đang được quy định tại Nghị định 09/2018/NĐ-CP ngày 15/01/2018 (“Nghị Định 09”).

Quyết Định 1643 đã thể chế hóa chủ trương của Nghị quyết số 66/NQ-CP ngày 26/3/2025 của Chính phủ về Chương trình cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, với mục tiêu trong năm 2025: Bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện đầu tư, kinh doanh không cần thiết; Giảm tối thiểu 30% thời gian giải quyết thủ tục hành chính; và Cắt giảm ít nhất 30% chi phí tuân thủ thủ tục hành chính.

1. Đối với Giấy phép kinh doanh

Các thay đổi liên quan đến thủ tục cấp giấy phép kinh doanh (“GPKD”) gồm:

Đối với cấp GPKD cho tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài để thực hiện quyền phân phối bán lẻ hàng hóa: Bãi bỏ nội dung giải trình về có kế hoạch tài chính trong bản giải trình của hồ sơ cấp GPKD[1].

Đối với cấp GPKD cho tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài để thực hiện:

• Quyền nhập khẩu, quyền phân phối bán buôn dầu, mỡ bôi trơn [2];
• Quyền phân phối bán lẻ gạo, đường, vật phẩm ghi hình, sách, báo và tạp chí [3];
  Cung cấp dịch vụ logistics, cho thuê hàng hóa (không bao gồm cho thuê tài chính), xúc tiến thương mại, trung gian thương mại, thương mại điện tử, tổ chức đấu thầu hàng hóa, dịch vụ [4].

Đối với các hoạt động trên, bãi bỏ 03 tiêu chí trong hồ sơ cấp GPKD, bao gồm: (1) Nội dung giải trình về có kế hoạch tài chính trong bản giải trình của hồ sơ cấp GPKD; (2) Đáp ứng tiêu chí về khả năng tạo việc làm cho lao động trong nước; và (3) Đáp ứng tiêu chí về khả năng và mức độ đóng góp cho ngân sách nhà nước.

Lý do:
Việc bãi bỏ các tiêu chí nêu trên xuất phát từ thực tiễn triển khai cho thấy khó để áp dụng một cách nhất quán, rõ ràng.

Cụ thể, các tiêu chí về “Kế hoạch tài chính” và “Khả năng tạo việc làm cho lao động trong nước” được đánh giá là thiếu rõ ràng, không có cơ sở cụ thể để cơ quan có thẩm quyền rà soát và thẩm định [5]. Tương tự, tiêu chí về “Khả năng và mức độ đóng góp cho ngân sách nhà nước” chỉ mang tính dự báo, bởi tổ chức kinh tế chưa đi vào hoạt động nên không thể xác định được mức độ đóng góp một cách chính xác.

Việc bãi bỏ các tiêu chí cấp phép khó lượng hóa trên sẽ giúp nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận lĩnh vực bán lẻ và cung cấp dịch vụ tại Việt Nam thuận lợi hơn.

2. Đối với Giấy phép lập cơ sở bán lẻ

Các thay đổi liên quan đến thủ tục cấp Giấy phép lập cơ sở bán lẻ (“GPLCSBL”) gồm:

(a) Trường hợp cấp GPKD đồng thời với GPLCSBL [6] 

• Bãi bỏ nội dung giải trình về có kế hoạch tài chính trong bản giải trình của hồ sơ cấp GPKD;
• Bãi bỏ “Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh trên cơ sở báo cáo tài chính đã được kiểm toán của năm gần nhất trong trường hợp đã thành lập ở Việt Nam từ 01 năm trở lên” trong bản giải trình của hồ sơ cấp GPLCSBL.

(b) Cấp GPLCSBL thứ nhất, cơ sở bán lẻ (“CSBL”) ngoài CSBL thứ nhất thuộc trường hợp không phải thực hiện thủ tục kiểm tra nhu cầu kinh tế [7]

• Bãi bỏ “Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh trên cơ sở báo cáo tài chính đã được kiểm toán của năm gần nhất trong trường hợp đã thành lập ở Việt Nam từ 01 năm trở lên” trong bản giải trình của hồ sơ cấp GPLCSBL;
• Bãi bỏ Điều 22.1.a của Nghị Định 09 về “Có kế hoạch về tài chính để lập cơ sở bán lẻ”.

(c) Cấp GPLCSBL ngoài CSBL thứ nhất thuộc trường hợp phải thực hiện thủ tục kiểm tra nhu cầu kinh tế [8]

• Bãi bỏ nội dung giải trình về có kế hoạch tài chính trong bản giải trình của hồ sơ cấp GPLCSBL;
• Bãi bỏ “Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh trên cơ sở báo cáo tài chính đã được kiểm toán của năm gần nhất trong trường hợp đã thành lập ở Việt Nam từ 01 năm trở lên” trong bản giải trình của hồ sơ cấp GPLCSBL;
• Bãi bỏ một số tiêu chí/điều kiện ENT, gồm:
  Quy mô của khu vực thị trường địa lý chịu ảnh hưởng khi cơ sở bán lẻ hoạt động;
  Số lượng các cơ sở bán lẻ đang hoạt động trong khu vực thị trường địa lý;
  Tạo việc làm cho lao động trong nước; và
  Khả năng và mức độ đóng góp cho ngân sách nhà nước.

(d) Đáng chú ý, Việt Nam sẽ không còn áp dụng cơ chế kiểm tra nhu cầu kinh tế ENT đối với các doanh nghiệp bán lẻ đến từ các quốc gia thành viên Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - EU (EVFTA). Cụ thể, Việt Nam sẽ bãi bỏ yêu cầu kiểm tra ENT cho doanh nghiệp nước ngoài nói trên mở cơ sở bán lẻ (ngoài cơ sở thứ nhất) - nhưng vẫn bảo lưu quyền thực hiện quy hoạch hệ thống phân phối trên cơ sở không phân biệt đối xử.

Việc điều chỉnh quy định để phù hợp CPTPP và EVFTA sẽ giúp Việt Nam tuân thủ các cam kết quốc tế, qua đó củng cố niềm tin của nhà đầu tư với thị trường Việt Nam.

3. Thay đổi quy trình lấy ý kiến từ Bộ Công thương

Cuối tháng 07/2025, Bộ Công Thương đã gửi báo cáo tới Chính phủ về tình hình thực hiện Nghị Định 09 và trình Dự thảo Nghị định thay thế Nghị Định 09. Một điểm thay đổi đáng chú ý trong Dự thảo là quy trình xem xét, chấp thuận GPKD và GPLCSBL sẽ không còn yêu cầu cơ quan cấp phép (Sở Công Thương) lấy ý kiến từ Bộ Công Thương và/hoặc các bộ quản lý chuyên ngành như tại Nghị Định 09. Thay vào đó, thẩm quyền cho ý kiến này được chuyển giao cho UBND cấp tỉnh.

Đây là bước cải cách quan trọng, thể hiện nguyên tắc “địa phương quyết - địa phương làm - địa phương chịu trách nhiệm” và phù hợp với định hướng phân cấp, phân quyền được quy định tại Nghị định 146/2025/NĐ-CP ngày 12/06/2025 quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại.

Ghi nhận

Chúng tôi trân trọng cảm ơn Luật sư Cộng sự cao cấp Nguyễn Đức Anh và Luật sư Cộng sự sơ cấp Nguyễn Khắc Tính vì những đóng góp chuyên môn quý báu và sự tận tâm cho bài viết này.

[1] Phần 1 Mục XIV.1.a
[2] Phần 1 Mục XIV.2.a
[3] Phần 1 Mục XIV.3.a 
[4] Phần 1 Mục XIV.4.a
[5] Theo báo cáo của Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp thuộc Bộ Công Thương trong hồ sơ dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 09/2018/NĐ-CP, đăng tải tại https://moit.gov.vn/tin-tuc/du-thao-nghi-dinh-quy-dinh-chi-tiet-luat-thuong-mai-va-luat-quan-ly-ngoai-thuong.html, truy cập lần cuối ngày 07/8/2025.
[6] Phần 1 Mục XIV.6.a
[7] Phần 1 Mục XIV.7.a
[8] Phần 1 Mục XIV.8.a