Luật Bảo hiểm xã hội 2024, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật bảo hiểm y tế và các nghị định hướng dẫn thi hành có hiệu lực từ ngày 01/7/2025. Các quy định mới mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội (“BHXH”), bảo hiểm y tế (“BHYT”) bắt buộc và quy định chặt chẽ về biện pháp xử lý đối với hành vi vi phạm nghĩa vụ đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp (“BHTN”) của người sử dụng lao động (“NSDLĐ”).

Các điểm mới đáng chú ý như sau:

1.Mở rộng thêm đối tượng mà NSDLĐ có trách nhiệm đóng và nộp thay

Từ ngày 1/7/2025, NSDLĐ có trách nhiệm đóng BHXH, BHYT bắt buộc đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn hoặc hợp đồng lao động xác định thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên nhưng làm việc không trọn thời gian và có tiền lương tính trong tháng bằng hoặc cao hơn mức lương đóng BHXH thấp nhất, (hiện là mức lương cơ sở 2.340.000 đồng/tháng). 

Mức đóng áp dụng cho nhóm người lao động này tương tự với người lao động làm việc toàn thời gian. 

Đối với người lao động trong thời gian thử việc, nếu hai bên ký kết hợp đồng thử việc độc lập, người lao động và NSDLĐ không phải tham gia BHXH, BHYT bắt buộc trong thời gian này. Ngược lại, nếu NSDLĐ và người lao động ký hợp đồng lao động có bao gồm nội dung thử việc, nghĩa vụ tham gia BHXH, BHYT bắt buộc vẫn phát sinh trong toàn bộ thời gian thử việc theo hợp đồng.

2.Bổ sung thêm đối tượng phải tham gia BHXH, BHYT

Bao gồm người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp không hưởng lương. Theo Luật Doanh Nghiệp 2020, người quản lý sẽ bao gồm Chủ tịch Hội đồng thành viên, thành viên Hội đồng thành viên, Chủ tịch công ty, Chủ tịch Hội đồng quản trị, thành viên Hội đồng quản trị, Giám đốc/Tổng Giám Đốc và các cá nhân giữ chức danh quản lý theo quy định tại Điều lệ công ty. 

Nếu các cá nhân này làm việc ở nhiều doanh nghiệp, chỉ phải tham gia BHXH, BHYT bắt buộc tại doanh nghiệp đầu tiên nơi họ tham gia quản lý, điều hành. Lưu ý, doanh nghiệp không phát sinh  nghĩa vụ cùng đóng BHXH, BHYT với các cá nhân này.

Các cá nhân này được chủ động lựa chọn mức lương làm căn cứ đóng BHXH, BHYT bắt buộc, với điều kiện, không thấp hơn mức tham chiếu và không vượt quá 20 lần mức tham chiếu. Người tham gia được lựa chọn lại mức căn cứ này sau khi đã thực hiện đóng BHXH, BHYT ít nhất 12 tháng. Việc đóng BHXH, BHYT sẽ được thực hiện hàng tháng, 3 tháng một lần hoặc 06 tháng một lần trực tiếp cho cơ quan BHXH hoặc thông qua công ty mà mình quản lý, điều hành. Khi đăng ký tham gia thông qua công ty, nghĩa vụ kê khai và nộp hồ sơ thuộc về công ty đó.

3.Luật BHXH 2024 xác định một cách rõ ràng về các trường hợp được xem là “chậm đóng”, “trốn đóng” BHXH, BHTN của NSDLĐ

So với Luật BHXH 2014, Luật BHXH 2024 phân định rõ ràng các hành vi được xem là “hành vi chậm đóng BHXH bắt buộc, BHTN” và “hành vi trốn đóng BHXH bắt buộc, BHTN”. Đồng thời, Luật BHXH 2024 quy định các biện pháp xử lý cụ thể cho mỗi loại hành vi. 

Một trong những điểm lưu ý quan trọng của Luật BHXH 2024 là việc xác định rõ ràng ranh giới giữa chậm đóng và trốn đóng. Cụ thể, doanh nghiệp chậm đăng ký hoặc chậm đóng BHXH trong vòng 60 ngày kể từ ngày đến hạn theo quy định sẽ được xem là “chậm đóng”. Nếu quá 60 ngày mà doanh nghiệp vẫn chưa đăng ký, đăng ký không đầy đủ hoặc không đóng đúng mức thì hành vi này sẽ được xác định là “trốn đóng”. 

Ngoài ra, các hành vi vi phạm phổ biến của NSDLĐ cũng được xác định là hành vi trốn đóng như đăng ký tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp hơn mức tối thiểu quy định; không đóng hoặc đóng không đầy đủ số tiền đã đăng ký BHXH bắt buộc, BHTN sau 60 ngày kể từ ngày đến hạn và đã được cơ quan có thẩm quyền nhắc nhở bằng văn bản. 

Tùy theo tính chất và mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm, NSDLĐ sẽ bị xử phạt hành chính với mức phạt khác nhau, cùng với mức phạt lãi chậm trả 0.03%/ngày trên số tiền đã trốn đóng hoặc chậm đóng. Riêng đối với hành vi trốn đóng, nếu người sử dụng lao động có hành vi gian dối, hoặc dùng thủ đoạn khác để không đóng hoặc không đóng đầy đủ BHXH, BHTN, BHYT thì hành vi trốn đóng có thể bị xử lý hình sự. Tội trốn đóng BHXH, BHTN, BHYT áp dụng đối với cả cá nhân và pháp nhân thương mại phạm tội. 

Bên cạnh đó, Luật BHXH 2024 còn ràng buộc NSDLĐ có trách nhiệm bồi thường cho người lao động khi không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ trách nhiệm đóng BHXH, BHTN theo quy định. 

4.Công văn 1198/CTL&BHXH-BHXH ngày 05/09/2025 của Cục Tiền Lương và Bảo Hiểm Xã Hội của Bộ Nội Vụ hướng dẫn rõ các thành phần trong tiền lương tháng được sử dụng là căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc

Bao gồm:

• Mức lương tính theo thời gian (theo tháng) của công việc hoặc chức danh theo thang lương, bảng lương do NSDLĐ xây dựng phù hợp quy định pháp luật và được thỏa thuận trong hợp đồng lao động;
• Các khoản phụ cấp lương để bù đắp yếu tố về điều kiện lao động, tính chất phức tạp công việc, điều kiện sinh hoạt, mức độ thu hút lao động mà mức lương chưa được tính đến hoặc tính chưa đầy đủ, được thỏa thuận trong hợp đồng lao động;
• Các khoản bổ sung khác xác định được mức tiền cụ thể cùng với mức lương, được thỏa thuận trong hợp đồng lao động và trả thường xuyên, ổn định trong mỗi kỳ trả lương. 

Các chế độ và phúc lợi được ghi nhận trong mục riêng của hợp đồng lao động không được xem là tiền lương làm căn cứ tính đóng BHXH bắt buộc, như gồm các khoản tiền thưởng sáng kiến; tiền ăn giữa ca; các khoản hỗ trợ xăng xe, điện thoại, đi lại, tiền nhà ở, tiền giữ trẻ, nuôi con nhỏ; hỗ trợ khi người lao động có thân nhân bị chết, người lao động có người thân kết hôn, sinh nhật của người lao động, trợ cấp cho người lao động gặp hoàn cảnh khó khăn khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và các khoản hỗ trợ, trợ cấp khác. 

5. Khuyến nghị cho doanh nghiệp

Doanh nghiệp cần rà soát lại toàn bộ hồ sơ lao động, hợp đồng để đảm bảo đăng ký tham gia và đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động, đặc biệt là các đối tượng được bổ sung từ ngày 1/7/2025; đồng thời xây dựng cơ chế giám sát nội bộ nhằm kiểm soát rủi ro chậm đóng, trốn đóng và hạn chế phát sinh các rủi ro pháp lý tiềm ẩn.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Bài viết này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin cập nhật chung. Nội dung không cấu thành tư vấn pháp lý chuyên nghiệp cho bất kỳ trường hợp, tổ chức hoặc cá nhân cụ thể nào. Nếu quý vị cần thêm thông tin hoặc hỗ trợ pháp lý chuyên sâu cho trường hợp của mình, vui lòng liên hệ với chúng tôi.

Ghi nhận

Chúng tôi xin cảm ơn Luật sư Cộng sự Cao cấp Vi Nguyễn và Tập sự Luật sư Nhi Đoàn vì những đóng góp quý giá và chuyên môn trong việc hoàn thiện bài viết này.