Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia (“PDP”) là quy hoạch tổng thể của các dự án điện tại Việt Nam, bất kỳ “bật đèn xanh” nào cho một dự án điện trước tiên phải tham khảo PDP về vấn đề liệu dự án đó có phù hợp với PDP hay không, nếu không thì phải được phê duyệt dự án sẽ gặp nhiều thách thức. 

Do PDP số 7 hiện hành cho giai đoạn 2011-2020 (“PDP7”) đã lỗi thời nên cơ quan có thẩm quyền chịu trách nhiệm lập PDP- Bộ Công Thương đã chuẩn bị dự thảo PDP Số 8 (“PDP8”) cho giai đoạn 2021- 2030 với tầm nhìn quy hoạch đến năm 2050. Dự thảo PDP8 lần đầu tiên được trình Thủ tướng Chính phủ xem xét vào ngày 26 tháng 03 năm 2021, kể từ đó, đã trải qua nhiều lần các vòng tham vấn công khai và riêng tư. Cho đến nay, PDP8 vẫn đang chờ Thủ tướng phê duyệt. 

Diễn biến ngắn gọn về dự thảo PDP8 trong thời gian gần đây như sau: 

• Ngày 18 tháng 08 năm 2022, Hội nghị giữa Thường trực Chính phủ với các cơ quan, tổ chức liên quan được tổ chức tại trụ sở Chính phủ để thảo luận về PDP8 như trong Tờ trình 4967/TTr-BCT ngày 18 tháng 08 năm 2022 (“Tờ trình 4967”). Do đó, ngày 06/09/2022, Văn phòng Chính phủ đã ban hành Thông báo 227/TB-VPCP (“Thông báo 227”) thông báo kết luận của hội nghị nói trên trong đó không có thời hạn rõ ràng để hoàn thiện hoặc ban hành PDP8 được đặt ra trong cuộc họp. 
• Ngày 23 tháng 09 năm 2022, Bộ Công Thương đã ban hành Tờ trình 5709/TTr-BCT (“Tờ trình 5709”) về việc thảo luận phê duyệt QHĐ8 nhằm báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả rà soát nội dung PDP8 theo chỉ đạo của Chính phủ có hiệu lực tại Thông báo 227.

Diễn biến mới nhất về dự thảo PDP8 

Sau đây, chúng tôi đã nêu bật một số thông tin chính từ Tờ trình 5709. 

Bối cảnh điện mặt trời (quy mô lớn)

Như đã nêu trong Tờ trình 5709, Bộ Công Thương đã đề xuất đưa vào PDP8 các dự án điện mặt trời đã được phê duyệt với các nhà đầu tư được lựa chọn trước đây. Việc đưa vào như vậy cho phép các dự án điện mặt trời nêu trên tiếp tục hoặc bắt đầu triển khai và phát triển cho đến năm 2030. Tờ trình 5709 đã đặt ra rằng tổng công suất của các dự án điện mặt trời thuộc PDP8 sẽ là 2,360.42 MW so với 2,428.42 MW nêu trong Tờ trình 4967. Bộ Công Thương báo cáo việc giảm tổng công suất các dự án điện mặt trời là do 3 nhà đầu tư quyết định không tiếp tục thực hiện dự án. 

Bộ Công thương đã thừa nhận rằng việc đưa vào như vậy không phù hợp với mối quan ngại của Chính phủ đã bày tỏ trong cuộc họp ngày 20 tháng 08 năm 2022 rằng PDP8 chỉ nên bao gồm các dự án đã được phê duyệt và (i) đã hoàn thành xây dựng và đang chờ xác định mức giá; (ii) đang trong giai đoạn xây dựng; hoặc (iii) với các hợp đồng mua sắm thiết bị đã ký kết. Để giải thích, Tờ trình 5709 lưu ý rằng đề xuất đưa các dự án năng lượng mặt trời đã được phê duyệt vào PDP8 là để giảm thiểu khả năng xảy ra tranh chấp giữa chính quyền và nhà đầu tư. 

Bối cảnh điện mặt trời mái nhà

Dự án điện mặt trời mái nhà do Bộ Công Thương đề xuất sẽ không giới hạn quy mô, công suất phát triển với điều kiện là các dự án tự tiêu thụ mà không cần kết nối với lưới điện. 

Bối cảnh điện gió

Đề xuất phát triển thêm trang trại gió vẫn được giữ nguyên. Bộ Công thương dự kiến tổng công suất điện gió trên đất liền là 16,121 MW và 7.000 MW điện gió ngoài khơi vào năm 2030, như đã nêu trong Tờ trình 4967. Theo Tờ trình 5709, Bộ Công thương đã đề xuất bổ sung thêm 700 MW điện gió trên đất liền, bên cạnh 2,816 MW đề xuất hiện có trong Tờ trình 4967 vào lưới điện ở khu vực phía Bắc, tổng công suất là 3,516 MW vào năm 2030 ở khu vực nói trên. 

Bối cảnh điện sinh khối

Về điện sinh khối, theo Tờ trình 5709, Bộ Công Thương đã đề xuất bổ sung thêm 550 MW trên tổng công suất 1,230 MW như đề xuất trước đó trong Tờ trình 4967. 

Bối cảnh điện LNG

Do chưa có dự án điện LNG quy hoạch nào thuộc PDP7 bắt đầu giai đoạn thực hiện dự án, theo Tờ trình 5709, Bộ Công Thương đã đề xuất 11 dự án quy hoạch hiện có từ PDP7, với tổng công suất 17,900 MW, sẽ là một phần của PDP8 và nên được đưa vào hoạt động và vận hành vào năm 2030. Ngoài các dự án nêu trên, Bộ Công Thương đã đề xuất bổ sung 4 dự án điện LNG với tổng công suất 6,000 MW vào năm 2030. 2 trong số 4 dự án bổ sung được chuyển giao từ các dự án nhiệt điện than đã quy hoạch trước đó theo PDP7. 

Bối cảnh điện than

Bộ Công Thương đã đề xuất 11 dự án nhiệt điện than đã quy hoạch trong PDP7 giữ nguyên trong PDP8, với tổng công suất 13,192 MW. Tất cả các dự án đều đã lựa chọn được nhà đầu tư. 

Trở ngại cho việc phê duyệt PDP8 là gì?

PDP8 lẽ ra sẽ được ban hành vào năm 2020, tuy nhiên, Bộ Công thương đã phải đối mặt với những trở ngại đa phương trong việc xin phê duyệt. Về bên ngoài, cam kết về biến đổi khí hậu ở quy mô toàn cầu khiến Việt Nam nói chung phải cân nhắc về các dự án điện không tái tạo; trong nội bộ, vì nhiều lý do khác, đang có cuộc thảo luận về việc cập nhật cơ chế giá bán điện cho các dự án điện gió và mặt trời đã hết hạn mà Thủ tướng đang gây áp lực buộc Bộ Công Thương phải cập nhật trước khi phê duyệt PDP8 trên thực tế ưu tiên phúc lợi xã hội và công cộng của quốc gia.

Các nhà đầu tư nên xem xét hoặc lưu ý điều gì theo dự thảo PDP8 và hơn thế nữa?

Bộ Công Thương dường như đang đặt dấu hiệu dừng lại “cơn sốt vàng năng lượng mặt trời” ở Việt Nam, ít nhất là đến năm 2030. Một trong những nguyên nhân là do nguồn điện không ổn định, ảnh hưởng đến sự ổn định của lưới điện. Có thể nói, không có chỗ cho các dự án năng lượng mặt trời mới theo dự thảo PDP8. Dựa trên những điều đã nói ở trên, việc đầu tư vào một dự án năng lượng mặt trời quy mô tiện ích trong những năm tới có thể chuyển trọng tâm sang các dự án mỏ nâu. 

Dựa trên Tờ trình 5709, phát triển điện gió sẽ được tập trung chủ yếu cho đến năm 2030. Đầu tư nước ngoài vào các trang trại gió trên đất liền có thể sẽ được hoan nghênh nhất, tuân thủ luật hiện hành liên quan đến lựa chọn nhà đầu tư. 

Bối cảnh điện LNG và nhiệt điện than trong những năm tới và đến năm 2030 sẽ chủ yếu dựa vào các dự án quy hoạch trong PDP7. Tính đến thời điểm hiện tại, đề xuất của Bộ Công Thương cho thấy sẽ không còn chỗ cho các nhà đầu tư mới vào các dự án nhiệt điện than. Áp lực quốc tế đã đóng một vai trò trong quy hoạch năng lượng của Việt Nam, nơi Việt Nam đã cam kết đạt mức năng lượng bằng 0 vào năm 2050 và năng lượng đốt than luôn gây tranh cãi ở các nước đang phát triển đói điện. Nguồn tài chính quốc tế cho điện than cũng ngày càng khó khăn ở quy mô khu vực trong những năm gần đây. Các nhà đầu tư được lựa chọn cho các dự án nhiệt điện than này có thể gặp khó khăn về tài chính cho dự án.