Hiến pháp là đạo luật cơ bản của một quốc gia, còn Điều lệ là đạo luật cơ bản của doanh nghiệp, có vai trò quan trọng trong việc thiết lập và duy trì phương thức tổ chức và hoạt động hiệu quả của doanh nghiệp. Ở những công ty đại chúng vốn đã có quy mô lớn thì Điều lệ lại càng quan trọng hơn.

Do đó, với Mẫu Điều lệ mới kèm theo Thông tư 116/2020/TT-BTC về quản trị công ty áp dụng đối với công ty đại chúng (thay thế Thông tư 95/2017/TT-BTC) và có hiệu lực từ ngày 15/02/2021 (“Mẫu Điều lệ mới”), những thay đổi sau nên được các công ty đại chúng tham khảo để cập nhật Điều lệ hiện hành của mình.

Sửa đổi nghĩa vụ của cổ đông liên quan đến vốn và cổ phần

Theo đó, cổ đông có quyền yêu cầu công ty đại chúng phát hành lại cổ phiếu mới nhưng phải cam kết chịu trách nhiệm về mọi tranh chấp phát sinh. Quy định mới này tạo ra rào cản để bảo vệ các công ty đại chúng khỏi các khiếu nại và vụ kiện tụng tiềm ẩn liên quan đến việc tái phát hành.

Ngoài ra, nếu cổ đông chưa thanh toán đầy đủ số cổ phần đã đăng ký mua thì cổ đông đó phải chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ tài chính của công ty đại chúng phát sinh do việc chậm thanh toán tương ứng với số cổ phần đã đăng ký mua. Thay vì yêu cầu thanh toán đầy đủ gốc và lãi như quy định trước đây, sự thay đổi này là phương pháp hiệu quả hơn để đảm bảo các cổ đông tôn trọng cam kết của mình. Ngoài ra, tuân thủ theo quy định của Luật Doanh nghiệp và sửa chữa những thiếu sót lạ lùng của mẫu Điều lệ cũ, Mẫu Điều lệ mới nêu rõ cổ đông không được quyền rút vốn góp bằng cổ phần phổ thông dưới mọi hình thức, trừ trường hợp mua lại/chuyển nhượng.

Mở rộng quyền của cổ đông

Lấy cảm hứng từ Luật Doanh nghiệp 2020, Mẫu Điều lệ mới (i) thay đổi quyền của cổ đông về tỷ lệ sở hữu cổ phần và (ii) loại bỏ điều kiện sở hữu cổ phần liên tục ít nhất sáu tháng để thực hiện quyền của cổ đông.

Theo đó, quyền đề cử người vào Hội đồng quản trị hoặc Ban kiểm soát chỉ được trao cho cổ đông/nhóm cổ đông sở hữu ít nhất 10% tổng số cổ phần phổ thông nếu Điều lệ không quy định tỷ lệ nhỏ hơn (thay vì 5% như trước). Mẫu Điều lệ mới còn bổ sung cho cổ đông/nhóm cổ đông nắm giữ từ 5% trở lên quyền yêu cầu các vấn đề trong chương trình họp Đại hội đồng cổ đông và quyền xem xét, nghiên cứu, trích lục nhiều tài liệu liên quan đến Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát (nếu tài liệu đó không phải là bí mật kinh doanh của công ty đại chúng).

Đại hội đồng cổ đông và Ban kiểm soát

Không còn hạn chế về số lượng thành viên của Ban kiểm soát (quy định cũ là ba người). Mẫu Điều lệ mới còn bổ sung thêm một số quyền hạn của Ban Kiểm soát: tự đề ra quy chế hoạt động; truy cập hồ sơ, tài liệu của công ty đại chúng được lưu giữ tại trụ sở làm việc; vào nơi làm việc của người quản lý, người lao động trong giờ làm việc, yêu cầu Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc cung cấp các tài liệu về quản trị, hoạt động của công ty đại chúng...

Về Đại hội đồng cổ đông, theo Mẫu Điều lệ mới, cuộc họp Đại hội đồng cổ đông chỉ cần có số đại biểu trên 50% tổng số phiếu biểu quyết (thay vì 51% như trước đây). Tỷ lệ tương tự cũng được áp dụng cho việc thông qua Nghị quyết bằng việc lấy ý kiến cổ đông.

Mẫu Điều lệ mới tại Thông tư 116/2020/TT-BTC là mô hình tốt để công ty đại chúng cập nhật những thay đổi của các quy định pháp luật theo Luật Doanh nghiệp 2020 và Luật Chứng khoán 2019 đã có hiệu lực từ đầu năm nay.