“Niêm yết” là cột mốc huy hoàng nhưng đầy đau đớn mà doanh nghiệp phải đạt được khi khung pháp lý ngày càng chặt chẽ và khắt khe. Luật Chứng khoán 2019 có hiệu lực từ tháng 01/2021 sửa đổi hàng loạt điều kiện chào bán cổ phiếu, trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng. Để vượt qua những thách thức mới cần chinh phục, các doanh nghiệp muốn thực hiện “niêm yết” phải nhận thức chắc chắn về những thay đổi đó.

Chào bán cổ phiếu, trái phiếu lần đầu ra công chúng

Cho dù chào bán cổ phiếu hay trái phiếu lần đầu ra công chúng, luật đều quy định các yêu cầu mới: 

• Vốn điều lệ tối thiểu phải là 30 tỷ (thay vì 10 tỷ như trước) và không có lỗ lũy kế. Yêu cầu này nhằm đảm bảo doanh nghiệp phát hành có quy mô lớn và nguồn lực dồi dào hơn. 
• Có công ty chứng khoán tư vấn hồ sơ đăng ký chào bán cho công ty phát hành. Yêu cầu này mong muốn khắc phục tình trạng nhiều doanh nghiệp tự chào bán mặc dù thiếu hiểu biết và kinh nghiệm. Tình trạng này có thể gây rủi ro cho nhà đầu tư và ảnh hưởng đến thị trường. 
• Công ty phát hành mở tài khoản ngân hàng để nhận tiền mua cổ phiếu, trái phiếu doanh nghiệp sau đó phong tỏa. Yêu cầu này sẽ đảm bảo nguồn lực đầu tư được nguyên vẹn và được sử dụng hợp lý trong và sau đợt chào bán. 
• Không thuộc trường hợp đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc đã bị kết án về một trong các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế trong Bộ luật Hình sự 2015 mà chưa được xóa án tích. 
• Yêu cầu này loại bỏ các doanh nghiệp có “lý lịch đen” và tránh được rủi ro cho nhà đầu tư. 
• Công ty phát hành phải cam kết và thực hiện niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán sau khi kết thúc đợt chào bán vì mục đích minh bạch. 

Về chào bán cổ phiếu, Luật Chứng khoán 2019 bổ sung thêm những yêu cầu cụ thể mới: 

• Cổ phiếu sẽ được đưa vào giao dịch chứng khoán sau khi hoàn tất đợt chào bán (thay vì trong vòng một năm như trước đây). 
• Công ty phát hành phải có lãi trong vòng hai năm trước đó (thay vì một năm), điều này chứng tỏ sự tăng trưởng ổn định và năng lực tài chính tốt. 
• Công ty phát hành cam kết bán ít nhất 15% số cổ phiếu có quyền biểu quyết chào bán (hoặc tỷ lệ 10% nếu công ty phát hành có vốn điều lệ từ 1.000 tỷ đồng trở lên) cho ít nhất 100 nhà đầu tư không phải là cổ đông lớn. Yêu cầu này nhằm đảm bảo tính thanh khoản của cổ phiếu, phù hợp với thông lệ quốc tế. 
• Cổ đông lớn phải cam kết nắm giữ ít nhất 20% vốn điều lệ trong vòng 01 năm sau khi kết thúc đợt chào bán, hạn chế bán quá sớm có thể ảnh hưởng xấu đến lợi ích của doanh nghiệp và cổ đông nhỏ. 

Đối với trái phiếu doanh nghiệp, ngoài các yêu cầu cũ gần như được giữ nguyên, yêu cầu cụ thể mới là yêu cầu về nợ quá hạn và kết quả xếp hạng tín nhiệm chứng minh uy tín tài chính tốt hơn. Đặc biệt: 

• Công ty phát hành không có khoản nợ phải trả quá hạn trên 01 năm. 
• Công ty phát hành sẽ được tổ chức xếp hạng tín nhiệm được Bộ Tài chính cấp phép đánh giá, xếp hạng nếu (i) tổng giá trị trái phiếu huy động (theo mệnh giá) trong 12 tháng lớn hơn 500 tỷ đồng (khoảng 21- 21,5 triệu) và 50% vốn chủ sở hữu hoặc (ii) tổng dư nợ trái phiếu (theo mệnh giá) lớn hơn vốn chủ sở hữu, theo báo cáo tài chính gần nhất (tuy nhiên, yêu cầu này chỉ áp dụng từ ngày 01/01/2023).

Việc chào bán thêm cổ phiếu được thực hiện như thế nào?

Các quy định cổ xưa không phân biệt các yêu cầu đối với đợt chào bán đầu tiên và đợt chào bán thêm. Vì vậy, Luật Chứng khoán 2019 đã quy định cụ thể và bổ sung các yêu cầu đó. Theo đó, các yêu cầu về (1) vốn điều lệ, (2) phương án phát hành và sử dụng, (3) “lý lịch tư pháp trong sạch”, (4) tư vấn hồ sơ chào bán, (5) cam kết và niêm yết/đăng ký giao dịch trên sàn giao dịch, và (6) việc mở tài khoản phong tỏa sẽ được áp dụng cho đợt chào bán thêm giống như đợt chào bán ban đầu.

Tuy nhiên, “đặc tính” của đợt chào bán thêm là: 

• Công ty phát hành có lãi trong năm trước và không có lỗ lũy kế. 
• Giá trị đợt chào bán tiếp theo không lớn hơn tổng giá trị cổ phiếu đang lưu hành, trừ một số trường hợp ngoại lệ (tăng vốn từ vốn chủ sở hữu, tổ chức lại doanh nghiệp, v.v.). Yêu cầu này nhằm mục đích ngăn chặn doanh nghiệp tăng vốn quá nhanh trong khi quản trị doanh nghiệp không theo kịp.
• Đối với đợt chào bán tiếp theo để triển khai dự án, đợt chào bán chỉ thành công khi bán được tối thiểu 70% số cổ phiếu và doanh nghiệp phải xem xét phương án bù đắp phần thiếu hụt. 

Mọi yêu cầu đều yêu cầu doanh nghiệp phải huy động gắn với sử dụng vốn, chào bán có trách nhiệm và bảo vệ cổ đông thiểu số. Vì vậy, trong cuộc chơi cạnh tranh bằng thực lực và uy tín này, các doanh nghiệp nhất định cần có sự chuẩn bị kỹ càng, với sự hỗ trợ của các chuyên gia pháp lý, tài chính. Chỉ cần đột phá và tìm cơ hội chào bán thành công là đủ.