Kể từ khi ra mắt lần đầu tiên vào năm 2017, thị trường phái sinh luôn thu hút được rất nhiều sự quan tâm của nhà đầu tư. Cùng với sự phát triển của thị trường này, các quy định pháp luật cũng được điều chỉnh cho phù hợp, thể hiện qua việc ban hành Luật Chứng khoán 2019 với các quy định bổ sung về chứng khoán phái sinh. Sau khi ban hành Luật Chứng khoán 2019 cũng như Nghị định 158/2020/NĐ-CP, Thông tư 58/2021/TT-BTC (“Thông tư 58”) sẽ có hiệu lực từ ngày 27 tháng 8 năm 2021, giúp hoàn thiện hệ thống quy định về loại tài sản này.

Thanh toán nghĩa vụ ký quỹ của Thành viên

Một trong những nghĩa vụ của công ty chứng khoán và ngân hàng được phép thực hiện bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán phái sinh (“Thành viên bù trừ”) là cung cấp ký quỹ bù trừ. Khoản ký quỹ này đảm bảo việc thanh toán các giao dịch chứng khoán phái sinh của nhà đầu tư và Thành viên bù trừ.

Về cơ bản, Thông tư 58 kế thừa quy định về ký quỹ bù trừ từ các văn bản pháp luật trước đây, ngoại trừ sự thay đổi tích cực về mô hình, không còn yêu cầu phải lập ký quỹ trước. Cụ thể, Thành viên bù trừ chỉ phải nộp số tiền ký quỹ theo yêu cầu của Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam (“VSDCC”) đối với các vị thế đứng tên mình vẫn đang lưu hành sau giờ giao dịch, thay vì phải nộp tiền ký quỹ trước khi thực hiện giao dịch như mẫu trước đây. Đây là sự điều chỉnh phù hợp với sự thay đổi liên tục của giao dịch trên thị trường chứng khoán, giảm bớt gánh nặng cho nhà đầu tư và Thành viên bù trừ.

Nghĩa vụ báo cáo với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước

Thông tư 58 quy định rõ các trường hợp phải lập báo cáo, bao gồm: (i) báo cáo định kỳ, (ii) báo cáo bất thường và (iii) báo cáo theo yêu cầu phục vụ mục đích quản lý, giám sát của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Các biểu mẫu báo cáo cũng được quy định tại phụ lục Thông tư 58. Nhờ đó, các đối tượng báo cáo như tổ chức kinh doanh chứng khoán phái sinh, Thành viên bù trừ và các đối tượng khác có thể thực hiện nghĩa vụ báo cáo của mình dễ dàng hơn.

Sửa lỗi sau giao dịch

Trong thực tế, có thể xảy ra một số lỗi ảnh hưởng đến quá trình thực hiện giao dịch. Thông tư 58 quy định cách VSDCC xử lý một số lỗi thường gặp sau:

Đầu tiên là lỗi giao dịch thiếu thông tin tài khoản của khách hàng

Lỗi này xảy ra khi thông tin tài khoản của khách hàng chưa được cập nhật trên hệ thống thanh toán. Để giải quyết vấn đề này, VSDCC sẽ yêu cầu Thành viên bù trừ cập nhật thông tin này trên hệ thống và chuyển giao dịch đã thực hiện vào đúng tài khoản của khách hàng. Tuy nhiên, nếu thông tin tài khoản không được cung cấp theo yêu cầu, VSDCC sẽ chuyển giao dịch sang tài khoản giao dịch độc quyền của Thành viên bù trừ.

Thứ hai là giao dịch bị đình chỉ do vi phạm quy định của VSDCC về ký quỹ, giới hạn vị thế và giới hạn khối lượng mở

Lỗi này xảy ra khi giao dịch được tiến hành để đóng một vị thế trong đó số lượng vị thế khớp lệch lớn hơn số lượng vị thế đối ứng trên tài khoản này. Theo đó, VSDCC sẽ chuyển giao dịch vào tài khoản giao dịch tự doanh của Thành viên bù trừ.

Đối với các trường hợp khác chưa có hướng dẫn giải quyết cụ thể, tuy nhiên, VSDCC sẽ linh hoạt xem xét phương án giải quyết và báo cáo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phê duyệt tùy từng trường hợp.

Trước khi VSDCC chính thức được thành lập và hoạt động, phạm vi công việc của VSDCC sẽ do Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam thực hiện. Các quy định về ký quỹ và sửa lỗi sau giao dịch nêu trên chỉ được thực hiện khi hệ thống công nghệ thông tin mới chính thức được đưa vào sử dụng trên thị trường chứng khoán.